“Moet je kijken!” zei ik tegen mijn vriendin, terwijl ik op vrijdagmiddag toch nog stiekem even mijn mailbox opende. “Die cursus phishing e-mails herkennen van onze ict-afdeling betaalt zich direct al uit” grapte ik, terwijl ik haar een e-mail liet zien waarin mij gevraagd werd om snel € 409 over te maken naar een mij compleet onbekend bedrijf.
Die glimlach sloeg vrij snel om naar een frons, toen we samen tot de conclusie kwamen dat dit geen willekeurig verstuurde phishing e-mail was, maar een auteursrechtenclaim dat de Visual Right Group namens het ANP aan mij verstuurd had.
Wat was er precies aan de hand? In juni 2019 heb ik mijn derde klas les gegeven over de Europese Unie. Leerlingen vroegen mij of ze de door mij in de les gebruikte Powerpoints ook konden krijgen om zich hiermee beter voor te bereiden op de toets. Dat deed ik wel vaker en normaal deelde ik dit via de ELO van onze school. Omdat deze op dat moment wat technische problemen ondervond, besloot ik deze bestanden tijdelijk even op de server van mijn eigen website te zetten en leerlingen de link door te sturen, waar ze de Powerpoints konden downloaden. Vervolgens ging ik verder in de waan van de dag en heb ik nooit meer aan deze bestanden gedacht.
Auteursrechten zijn geld waard
De Visual Rights Group is een internationaal opererende organisatie die zich gespecialiseerd heeft in het namens hun klanten versturen van claims wanneer er inbreuk wordt gemaakt op auteursrechten. Fotografen en verwante organisatie kunnen hun portfolio aanmelden en vervolgens gaat de Visual Rights Group het internet afspeuren om te onderzoeken of iemand hun werk heeft gebruikt, zonder vooraf de benodigde rechten voor deze foto’s gekocht te hebben.
Via technieken als ‘Zoeken op afbeelding’ is het mogelijk om via Google een afbeelding in te voeren en een lijst te krijgen van websites waar deze afbeelding allemaal voorkomt.
Op 31 maart 2023 kreeg ik een e-mail van de Visual Rights Group, waarin mij werd verteld dat ik zonder toestemming een afbeelding van het ANP (Algemeen Nederlands Persbureau) had gebruikt en hier binnen 14 dagen een boete van € 409 voor moest betalen.
Het bleek te gaan om een foto van het Europees Parlement, welke ik in de eerder genoemde Powerpoint had gebruikt om mijn leerlingen uit te leggen over de Europese Unie. In onderstaande afbeelding is de inhoud van de claim te zien:
Zoals op de afbeelding te zien is, komt de foto van het Europees Parlement voor op pagina 6 van een Powerpoint (omgezet naar PDF), welke ook nog eens ‘verborgen’ op mijn website staat. Dat wil zeggen; dit bestand was niet via een menu te benaderen, alleen mijn leerlingen (die een directe link hadden) konden bij dit bestand.
Met bovenstaande uitleg nam ik contact op met de Visual Rights Group, in de verwachting dat zij zouden begrijpen dat dit om een misverstand ging, ik het bestand direct zou verwijderen en het daarmee klaar zou zijn.
Dat was echter niet het geval. Hoewel ze aangaven te begrijpen hoe deze situatie ontstaan was, bleven zij zich erop beroepen dat volgens de letter van de wet alles dat op internet geplaatst wordt (algemeen te benaderen of niet) officieel als een publicatie wordt gezien en zij daarom het volste recht hebben om mij deze boete te sturen.
Ik nam contact op met het ANP om de situatie uit te leggen. Zij zijn uiteindelijk de rechthebbenden van de foto en opdrachtgever van de Visual Rights Group. Na meerdere medewerkers gesproken te hebben, was de conclusie dat zij het vervelend vonden, maar hier geen uitspraak over konden doen. De Visual Rights Group regelt dit voor ze en daar moest ik maar opnieuw contact mee opnemen.
Daarna heb ik de AOb (Algemene Onderwijsbond) gebeld. Een medewerker van de juridische dienst heeft het contact voor mij overgenomen, maar ook hij kwam helaas niet veel verder. We hebben hardop nagedacht over het niet betalen van de boete en hoe een rechter eventueel zou oordelen als deze mijn verhaal zou horen. Dit zou best kans van slagen hebben, maar het risico van deze zaak verliezen en vervolgens het veelvoud van de boete aan juridische kosten te moeten betalen deed mij besluiten dit niet te doen.
Daarna volgde er, op basis van het contact dat de AOb had opgenomen, een mail van de Visual Rights Group met het bericht dat ze mij een korting van 20% aan konden bieden op de gegeven boete, als blijk van coulance. Na overleg met de jurist van de AOb hebben we besloten de boete maar met korting te betalen, om erger te voorkomen.
“Een commerciële nieuwssite die zonder toestemming foto’s gebruikt is een compleet andere situatie dan een docent die uitleg deelt met enkel zijn eigen leerlingen.”
Een waarschuwing voor elke docent
Samen met de jurist van de AOb kwam ik tot de conclusie dat ik waarschijnlijk één van de eerste docenten ben die zoiets overkomt, maar zeker niet de laatste zal zijn.
In veel gevallen zal de Visual Rights Group absoluut goed werk doen door fotografen te beschermen tegen instanties die over hun rug geld verdienen.
Een commerciële nieuwssite die zonder toestemming een auteursrechtelijk beschermde foto gebruikt bij een artikel moet daarvoor bestraft kunnen worden, maar dat is uiteraard een compleet andere situatie dan een docent die uitleg over de Europese Unie enkel deelt met zijn eigen leerlingen.
Van de oorspronkelijke boete van € 409 was € 200 bestemd voor het ANP en € 209 voor ‘Kosten opsporing, onderzoek en documentatie’ door de Visual Rights Group. Dat betekent dat 51,1%, ruim de helft, van de boete naar de Visual Rights Group gaat.
Hoeveel komt er uiteindelijk daadwerkelijk bij de fotograaf terecht? En belangrijker; hoeveel schade heeft deze nou eigenlijk geleden van het feit dat ik zijn/haar foto in mijn uitleg heb gebruikt?
Daarom hierbij een waarschuwing voor elke docent: Kijk uit met wat je op internet plaatst!
Het maakt in principe niet uit of dit op social media, de ELO, een website of platforms als LessonUp is; wanneer je ergens een auteursrechtelijk beschermde foto gebruikt is er altijd een kans dat deze opgespoord wordt en je een boete kunt verwachten.
Gebruik bijvoorbeeld afbeeldingen die gebruik maken van ‘Creative Commons’; foto’s die vrij gebruikt mogen worden, vaak met naamsvermelding van de fotograaf.
Deel dit artikel met zoveel mogelijk andere docenten, zodat ook zij gewaarschuwd zijn, want vierhonderd euro is behoorlijk sneu geld voor iemand die gewoon zijn leerlingen wil helpen.
René Katerbarg is docent economie aan het Hondsrug College in Emmen. Via zijn website deelt hij onder andere gratis uitlegvideo’s voor het vak economie.